کد مطلب:20753 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

آيا بين تولي و تبري واسطهاي است؟ يعني آيا ميتوان نسبت به برخي از انسانها دوست و دشمن نبود؟

تولي و تبري از مهمترين فروعات دين هستند كه در آيات و روايات به آنها اهميت زيادي داده شده است، به حدي كه در برخي روايات ايمان، مساوي با دوستي و دشمني دانسته شده است.( ر.ك: ميزان الحكمه همراه با ترجمه فارسي، ري شهري، حديث شماره 3095 ـ 3098. )

تولي عبارت است از دوستي با دوستان خدا، و پذيرش ولايت امر و رهبري راهبران پاك خدا و تبري عبارت است از بيزاري از دشمنان اولياي الهي و سرباز زدن از اطاعت و قبول راهبران آنان.

در ايات متعددي به هر يك ازاين دو امر اشاره شده است. براي نمونه درباره تولي آمده است: إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّه;(آلعمران،31) و وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَـَتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَآءُ بَعْض;(توبه،71)

همچنين درباره تبرّي آمده است: يَـََّأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ لاَتَتَّخِذُواْ عَدُوِّي وَ عَدُوَّكُمْ أَوْلِيَآء...;(ممتحنه،1) اي كساني كه ايمان آوردهايد، دشمن من و دشمن خودتان را به دوستي بر مگيريد....

از اين تعريف معلوم ميشود كه در تولّي و تبري صرف دوستي و دشمني مطرح نيست، بلكه افزون بر آن، سرپرست قرار دادن اولياي الهي و دوري از حاكميت و تسلط دشمان خدا در خارج نيز، در تعريف نهفته است.

بديهي است كه هر انساني يا ولايت الهي و اولياي او را در دل پذيرفته و در عمل مسيري را كه آنان مشخص كردهاند سير ميكند و يا اين كه ولايت و محبت آنان را نپذيرفته و در عمل مجري برنامههاي آنان نيست، كه در اين صورت مجري برنامههاي دشمنان خدا و شيطان خواهد بود; اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ ءَامَنُواْ يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّـلُمَـَتِ إِلَي النُّورِ وَ الَّذِينَ كَفَرُوَّاْ أَوْلِيَآؤُهُمُ الطَّـَغُوتُ يُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَي الظُّـلُمَـَتِ أُوْلَغكَ أَصْحَـَبُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَـَـلِدُونَ ;(بقره،257) خداوند سرور كساني است كه ايمان آوردهاند، آنان را از تاريكيها به سوي روشنايي به در ميبرد و]لي[ كساني كه كفر ورزيدهاند، سرورانشان ]همان عصيانگران=[ طاغوتند، كه آنان را از روشنايي به سوي تاريكيها به در ميبرند. آنان اهل آتشند كه خود، در آن جاودانند.

بنابراين، در اين بين گروه سومي به نام بي تفاوتها وجود ندارند تا ما نسبت به آنان حبّ و بغض نداشته باشيم; مَّا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِه;(احزاب،4) خداوند براي هيچ مردي در درونش دو دل ننهاده است.

شايد اين نكته به ذهن خطور كند كه رفتار ما نسبت به برخي در دنيا مانند: جاهلان، قاصران و افرادي كه به هيچ وجه دشمني يا دوستي با اولياي خدا ندارند، بايد نه دوستانه باشد و نه دشمنانه.

امّا با توجه به اين كه كه اين افراد در آخرت يا در جرگه خوبان و يا بدان قرار ميگيرند، بنابراين، اين افراد نيز يا جزء كسانيند كه ما بايد آنان را دوست بداريم يا جزء كسانيند كه با آنان دشمن باشيم.

وظيفه ما در برابر اين افراد، با توجه به پوشيده بودن واقع بر ما، رفتار مسالمتآميز و مدارا به خاطر خداوند، با آنان است تا هنگامي كه واقع بر ما آشكار شود.

در پايان دو نكته شايان توجه است:

1. گاهي ناخودآگاه از كساني كه دشمنان خدا هستند، به خاطر كار خيري كه انجام ميدهند، محبتي در دل جاي ميگيرد. اين محبت اگر به خاطر نوع كار وي باشد اشكال ندارد، اما اگر به خاطر عقيده كفر او باشد دچار اشكال است.

2. گرچه مفهوم تبري، سرپرست قرار ندادن و بيزاري جستن از دشمنان خدا است، اما اين به معناي ارتباط نداشتن با آنان نيست، به آنچه در اين ارتباط مهم است تأثير بر آنان از سوي ما و عدم تسلط آنان بر ما است; ]امّا[ خدا شما را از كساني كه در ]كار[ دين با شما نجنگيده و شمارا از ديارتان بيرون نكردهاند، باز نميدارد، كه با آنان نيكي كنيد و با ايشان عدالت ورزيد، زيرا خدا دادگران را دوست ميدارد.(ممتحنه،8)( ر.ك: تولي و تبري، مؤسسه در راه حق، ص 33ـ53. )